Về nghệ thuật gia MIKE!

Michael Brady, hoặc là “MIKE!”, không chỉ là nghệ thuật gia trong Queer, mà còn là một nhà thiết kế đến từ Tasmania của Úc, lĩnh vực sáng tác của ông bao gồm hội họa, tranh in, nhiếp ảnh và truyền thông số. Mike chủ yếu dựa trên kinh nghiệm cá nhân, lịch sử, văn hoá trào lưu, đồng thời sử dụng sáng tạo nghệ thuật và nhập vai, để chia sẻ những câu chuyện về giới LGBTIQIA+.

Về phòng trưng bày Counihan

Phòng trưng bày Counihan là một phòng trưng bày công cộng miễn phí nằm tại trung tâm của Brunswick, cũng là nơi sinh sống của người dân tộc nguyên trú Wurundjeri Woi-wurrung. Phòng trưng bày Counihan được mở vào năm 1999 và được đặt tên theo tên của nghệ thuật gia người Úc Noel Counihan (1913-1986), nhằm tưởng nhớ đến sự đấu tranh tích cực vì chính nghĩa xã hội và sự nỗ lực không ngừng nghỉ để đề xướng tự do ngôn luận của ông. Chương trình triển lãm tại phòng trưng bày Counihan cũng phản ánh niềm tin thông qua hành động để đạt đến mục đích xã hội, đó chính là thúc đẩy bền vững và biểu đạt sự sáng tạo.

Đưa phòng ngủ đến phòng trưng bày nghệ thuật: Sự bùng nổ nhận biết về Queer trong những năm 1980 ở Úc

Bài phỏng vấn này được hoàn thành khi Nicola Bryant – người thiết kế triển lãm Phòng trưng bày Counihan phỏng vấn nghệ thuật gia Michael Brady.

Q: “Cuộc sống hiện đại của tôi” sẽ được triển lãm tại Phòng trưng bày Counihan vào năm 2024, ông có thể cho tôi biết một chút về nội dung của chương trình này không?

A: “Cuộc sống hiện đại của tôi” có thể nói là một kế hoạch nghệ thuật với một nửa là tự giới thiệu, nói về những câu chuyện trong quá trình trưởng thành nhận thức của một thanh thiếu niên đồng tính vào những năm 1980 tại vùng ngoại ô Nipaluna/Hobart, Tasmania, dân cư ở đây đa số là giai cấp lao động tay chân. Chương trình triển lãm lần này có hàng loạt các áp-phích dán, được bố trí ở không gian trải nghiệm nhập vai, tái hiện lại căn phòng của tôi khi còn mười mấy tuổi, và cũng bày trí một số đồ vật của niên đại đó, có một số đồ vật là đồ thật, có một số thì được thêm vào sau này. Mỗi một tờ áp-phích đều đại diện cho một bộ phận trong tôi, vẽ lên lịch sử, ký ức và văn hóa trào lưu để tái hiện lại trải nghiệm của cá nhân tôi, một người đồng tính trẻ tuổi. Khi đó đồng tính ở Tasmania chưa được công nhận là hợp pháp, những chủ đề như thế này luôn gây ra tranh cãi tại nơi công cộng. Tôi sử dụng phương pháp “phối lại” (remixing) thông qua lăng kính của giới Queer và góc nhìn về quá khứ, xem xét những văn vật bằng cách khác và tái hiện lại chúng. Những văn vật này bao gồm áp-phích văn hóa đại chúng, băng đĩa nhạc, máy cát-xét, thẻ sưu tập, ảnh cá nhân, đồ trang sức, đồ chơi, và một số đồ vật được thanh thiếu niên yêu thích sáng tác lại. Những văn vật này sau khi được “phối lại” với các nguyên tố thiết kế và nghệ thuật mới, sẽ tạo ra những hình thù hoặc dòng chữ, thậm chí có khi trở nên rất độc đáo và kỳ diệu.

Q: Với “cuộc sống hiện đại của tôi”, ông đã tái hiện hình ảnh căn phòng của mình vào những năm 1980. Vậy tại sao ông lại làm điều này vào năm 2024?

A: Tôi cảm thấy việc tái hiện căn phòng của tôi thời thanh thiếu niên là một điều không thể thiếu. 5 năm trước khi Úc tổ chức cuộc “Điều tra qua thư bưu điện về hôn nhân đồng tính” đã gợi cho tôi nhớ lại những cảm xúc khi tôi lần đầu tiên xác nhận thân phận Queer của mình vào 30 năm trước, sợ hãi, xấu hổ, kiêu hãnh..., chính điều này đã khiến tôi mong muốn thông qua tác phẩm để tiến thêm một bước thảo luận về đề tài này, đồng thời xem xét lại về kế hoạch “Cuộc sống hiện đại của tôi”. Năm 2024, tái hiện căn phòng khi nhỏ của tôi, với hi vọng có thể trở thành viên thuốc thời gian, tái hiện lịch sử, văn hóa và những trải nghiệm cá nhân, một cuộc triển lãm ngoài việc cần một nội dung phong phú ra thì nội dung còn cần phải thú vị, và còn phải có một số thách thức về quan niệm; đồng thời cũng sẽ thảo luận về một số chủ đề và đề tài mà đến nay vẫn còn ảnh hưởng đến giới LGBTIQIA+ và thậm chí là các cộng đồng khác. Dạo này khi đang nghiên cứu tài liệu lịch sử cho buổi triển lãm này, tôi cũng phát hiện có nhiều đề tài mà đã xuất hiện trên truyền thông từ những năm 1980, và đến nay vẫn còn rất nhiều người quan tâm và ảnh hưởng đến cuộc sống của rất nhiều người; ví dụ như đề tài quyền lợi của cộng đồng LGBTIQIA+, bất kể là người dân hay là chính phủ đều thảo luận rất sôi nổi; còn có đề tài toàn cầu nóng lên và khí hậu biến đổi, cộng thêm sự phá hoại của con người, khiến cho vấn đề môi trường ngày càng nghiêm trọng hơn; chiến tranh vẫn khốc liệt; HIV/AIDS vẫn ảnh hưởng đến hàng triệu sinh mạng; sự bất công phân biệt đối xử vẫn hoành hành trên khắp thế giới. Trong khi đó việc truyền thông không ngừng phát triển mạnh mẽ và rộng rãi, là điều mà một đứa con nhà nghèo đến từ Tasmania như tôi không thể tưởng tượng được. Sau khi truyền thông xã hội phá vỡ ranh giới giữa lĩnh vực công và tư thì không thể quay lại được nữa; việc tái hiện hình tượng Queer cũng đạt đến trình độ thương nghiệp hóa ở quy mô lớn. Những nguyên tố này chính là cơ sở cho buổi triển lãm lần này, dung hợp quá khứ và hiện tại, sáng tạo chương trình trải nghiệm nhập vai, hi vọng có thể thu hút nhiều khách tham quan, để họ cảm nhận như chính bản thân mình trong đó và thậm chí còn tạo nên sự đồng cảm. Hơn nữa, phòng ngủ được bày trí theo phong cách cũ những năm 1980 chắc là mọi người đều yêu thích nhỉ?

Q: Buổi triển lãm này từ trước đến nay đã sửa đổi nhiều lần rồi, mỗi khi phát động lại thì có những điểm nào khác nhau không?

A: Lần đầu tiên tôi thực hiện dự án triển lãm này là năm 2007 tại Hobart và năm 2008 cũng tham gia làm triển lãm biểu diễn nghệ thuật nghe nhìn, là một phần trong Lễ hội Midsumma (Midsumma Festival) tại Melbourne. Sau lần đó thì tiếp tục triển lãm ở nhiều không gian khác, mỗi lần lặp lại như vậy thì đều có sự phát triển và thay đổi khác nhau. Nội dung ban đầu chú trọng đến văn hóa theo trào lưu, ký ức, những câu chuyện trong quá khứ thời thanh thiếu niên, kể lại những câu chuyện của tôi một cách phổ biến, nhưng sẽ nhắc chi tiết đến các chủ đề như xu hướng tính dục, lịch sử, chính trị... Sau một thập kỷ dừng lại kế hoạch, tôi quyết định xem xét lại dự án này, và làm một cách chi tiết hơn, dự án này cũng trở thành chương trình Vinh dự của trường Đại học Tasmania (University of Tasmania). Tôi càng hiểu rõ hơn về quá khứ của chính mình sau khi nghiên cứu tài liệu lịch sử, bây giờ tôi đã đưa dự án này ra khỏi căn phòng của mình, trọng điểm là hướng tới những chủ đề và sự kiện về cộng đồng LGBTIQIA+ vào những năm cuối của niên đại 80, xảy ra ở Tasmania, vì thế nội dung và chủ đề cũng sẽ mang đậm tính chính trị hơn. Về mặt trình bày về phần nhìn, tôi cho thêm một số áp-phích, sử dụng chữ viết để tương tác trực tiếp với người tham quan; có một số tư liệu mới, cũng có những tư liệu vốn có được lấy từ văn hóa theo trào lưu, truyền thông chính thống và nghệ thuật đương đại. Ngoài ra, căn phòng của tôi cũng được đặt thêm nhiều đồ vật, đây đều là những đồ vật mà tôi tích lũy được từ nhiều năm nay, có những đồ vật là do tôi tự sáng tác, cũng có một số tôi sưu tập từ nơi khác.

Q: Việc ông đưa không gian cá nhân là phòng ngủ của mình đến một nơi công cộng triển lãm như Phòng trưng bày Counihan, có ý nghĩa đặc biệt gì không?

A: Tôi cho rằng việc chia sẻ kinh nghiệm cá nhân riêng tư tại nơi công cộng rất quan trọng đối với một người làm nghệ thuật, đặc biệt đối với những nghệ thuật gia đến từ cộng đồng chịu thiệt thòi thì càng quan trọng hơn, vì những trải nghiệm sống của họ sẽ không nhất định được xuất hiện trên kênh truyền thông chính thống hoặc các kênh quảng cáo thông thường. Mặc dù mấy chục năm nay, quyền lợi và hình tượng của cộng đồng Queer đã có chuyển biến lớn, đó là sự cải thiện, nhưng tôi cho rằng vẫn cần khiến càng nhiều người biết đến trải nhiệm và câu chuyện về cuộc sống của chúng tôi. Tôi hi vọng có một không gian an toàn Queer để tôi kể những trải nghiệm của bản thân, để người tham quan bước vào căn phòng của tôi khi còn mười mấy tuổi, và suy ngẫm về những trải nghiệm của họ, bất kể là những trải nghiệm đó có phải là Queer hay không thì cũng không có gì khác nhau. Tôi cảm thấy nếu nghệ thuật gia Queer muốn triển lãm tác phẩm của mình, thì phòng trưng bày công cộng hiện nay đã trở nên thân thiện hơn nhiều; lấy Phòng trưng bày Counihan làm ví dụ, họ đã có kinh nghiệm nhiều năm trong việc triển lãm những chủ đề cá nhân hoặc chính trị, đều gây được ấn tượng sâu sắc, vì thế đây có thể là một nơi thích hợp cho chủ đề này.

Q: Phần trước ông có nhắc đến phương pháp triển lãm lần này là “phương pháp phối lại”, ông có thể nói rõ hơn được không ạ?

A: Đối với tôi mà nói, bất kể trên khái niệm lý thuyết hay thực tế, phối lại đều có thể dùng để tiếp xúc với các yếu tố văn hóa khác nhau, đồng thời “lấy mẫu” (sampling) từ các tư liệu có sẵn, sau đó trình bày lại với một diện mạo mới. Điều này cũng đồng nghĩa với một tư duy và cách làm giải phóng, khiến tôi được sống lại, và sử dụng tác phẩm và ký ức được chọn lọc để làm tài liệu cho lần triển lãm này. Việc phối lại này là vì muốn truyền đạt rằng, tôi có thể hành động theo ý chí của mình, điều này chính là trọng tâm trong câu chuyện của tôi.

Giống như Eduardo Navas, ông ấy không chỉ là một nghệ thuật gia, mà còn là một học giả, ông ấy cho rằng chúng ta có thể bắt gặp những ví dụ về văn hóa hỗn hợp ở khắp nơi trên thế giới, cũng có nghĩa là chúng ta không ngừng copy sử dụng, sáng tạo lại các thông tin, “lấy mẫu” từ tư liệu có sẵn, sau đó trình bày với hình thức mới,đây chính là phương pháp mà tôi đang sử dụng. Xem xét từ khía cạnh văn hóa thì phương pháp “phối lại” này bắt nguồn từ phối âm trong nhạc pop, các tác phẩm của tôi cũng giống như thế. Bất luận thế nào thì sản phẩm mới được tạo ra bằng cách tái sinh những tư liệu vốn có, sau khi được định nghĩa lại thì được trình bày theo cách mới, vừa mới mẻ nhưng cũng rất quen thuộc. Navas cũng đặc biệt nhắc đến “sự phối lại có tính lựa chọn” (selective remix), dùng để chỉ việc nhà nghệ thuật thêm hoặc bỏ bớt nội dung của các tư liệu vốn có, nhưng đồng thời vẫn giữ được hoàn chỉnh “hào quang hùng vĩ” vốn có; tôi cảm thấy ý tưởng “hào quang hùng vĩ” này rất thú vị, nó lập tức nhắc tôi nhớ đến tác phẩm của David McDiarmid, mang một phong cách và khí chất rất đặc biệt, ngoài khí chất hùng vĩ ra các tác phẩm của ông còn thể hiện tinh thần của Queer. 

Q: Ông có nói đến việc ca ngợi văn hóa Queer, nhưng lần triển lãm này dường như cũng bao gồm rất nhiều yếu tố thương đau, tại sao lần này ông lại đặc biệt muốn thêm vào nội dung tán dương?

A: Tôi cảm thấy cộng đồng LGBTIQIA+ cũng cần có trải nghiệm được ca ngợi, khẳng định và tiếp nhận, điều này đã được chứng minh bằng các hoạt động phản đối, các bữa tiệc, văn hóa trào lưu và triển lãm nghệ thuật mấy chục năm trở lại đây. Sự xuất hiện của khái niệm “kiêu hãnh” (pride) chính là bằng chứng cho sự cần thiết của nhu cầu này, khi đang theo đuổi những sự việc này, tâm trạng của tôi cũng rất phức tạp. Tôi vẫn còn đang tìm hiểu để chấp nhận bản thân, và đang tìm tòi về sự “kiêu hãnh” đối với việc nhận định bản thân, với cả lập trường là Queer hoặc là một nhà nghệ thuật.