ណែនាំអ្នកនិពន្ធ៖អើប៉ាន​ហ្វារីយ៉ាឌី(Erpan Faryadi）

អើប៉ាន​ហ្វារីយ៉ាឌី(Erpan Faryadi）គឺជាអ្នកគ្រប់គ្រងគម្រោងការតភ្ជាប់របស់កោះបូរណេអូ

Borneo។ការតភ្ជាប់ បូរណេអូBorneo（Link-AR Borneo）ឈ្មោះពេញគឺការតស៊ូមតិ និងរង្វង់ស្រាវជ្រាវរបស់កោះបូរណេអូBorneo（Advocacy and Research Circle of Borneo）អង្គការ

សហគមន៍តំបន់កាលីម៉ាន់តាន់ខាងលិចបានប្តេ​ជ្ញា​ចិត្តចំពោះការទាំមទារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ

សិទ្ធិមនុស្ស ធនធានធម្មជាតិ ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងនិងគំនិតផ្តួចផ្តើមអធិបតេយ្យភាពដ៏ពេញនិយម កីឡា ការអប់រំ និងការស្រាវជ្រាវ។

ណែនាំស្ថាប័ន៖ការតភ្ជាប់ បូរណេអូBorneo

ការតភ្ជាប់ បូរណេអូBorneo（Link-AR Borneo）ឈ្មោះពេញគឺការតស៊ូមតិ និងរង្វង់ស្រាវជ្រាវរបស់ បូរណេអូBorneo（Advocacy and Research Circle of Borneo）បង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី ២ ខែមេសា ឆ្នាំ ២០០៩ គឺជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល   ភារកិច្ចចម្បងគឺលើកកម្ពស់គំនិតផ្តួចផ្តើម ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរនៃការគ្រប់គ្រងឧស្សាហកម្មរ៉ែលើធនធានធម្មជាតិដូចជាដី និងព្រៃឈើ។ឧស្សាហកម្មរុករករ៉ែដើម្បីផលប្រយោជន៍នយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ

ធ្វើឱ្យការទាញយកវត្ថុធាតុដើមជាអាទិភាព ប្រើសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ឧស្សាហកម្មធំៗរបស់ពិភពលោក។

កោះ Borneo គឺសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិ ដូច្នេះហើយមិនអាចចៀសផុតចេញពីស្ថានភាពនេះបានឡើយ។

នៅក្នុងទិដ្ឋភាពនេះ សម្រាប់​ការ​ណ៍នេះBorneoបានភ្ជាប់ជាមួយនឹងភស្តុតាង ចាប់ផ្តើមសកម្មភាពគំនិតផ្តួចផ្តើម  បង្ហាញពីផលប្រយោជន៍សហគមន៍ និងយុត្តិធម៌បរិស្ថានប្រកបដោយនិរន្តរភាព។

ចាប់តាំងពីបានបង្កើតឡើងមកបូរណេអូBorneo Link នៅតែបន្តយ៉ាងសកម្មរក្សា និងការពារសិទ្ធិមនុស្សជំរុញឱ្យមានកំណែទម្រង់យុត្តិធម៌ ការគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ និងដីធ្លីប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងលើកកម្ពស់ឯករាជ្យសហគមន៍លើបញ្ហាគ្រប់គ្រងព្រៃឈើ និងដីធ្លី។

ឥឡូវនេះគឺជាពេលវេលាដើម្បីពិនិត្យឡើងវិញនូវគោលនយោបាយ និងការឆ្លើយតបរបស់រដ្ឋាភិ

បាលឥណ្ឌូនេស៊ីចំពោះការរាតត្បាតជំងឺរលាកសួតថ្មីនិងតើគោលនយោបាយ និងការឆ្លើយតបទាំងនេះមានផលប៉ះពាល់អ្វីខ្លះដល់ប្រជាពលរដ្ឋ  រួមទាំងការអនុវត្ត និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។

ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ 2020 (ខែមករា ដល់ខែមីនា) រដ្ឋាភិបាល និង​មន្ត្រី​ឥណ្ឌូណេស៊ី មិន​ដែល​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​លើ​ការ​រាតត្បាត​នៃ​ជំងឺ​រលាក​សួត​ថ្មី​នេះ​ទេ។ពួកគេថែមទាំងបានមើលស្រាលការរាតត្បាតនៃជំងឺ​រលាក​សួត​ថ្មី​ ហើយមិនជឿថាមានវត្តមានមេរោគនោះឡើយ។នៅដើមឆ្នាំ 2020 អនុប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ីបាននិយាយថា ដរាបណាមានការបួងសួងពីអ្នកដឹកនាំសាសនា នោះជំងឺរាតត្បាតថ្មីនឹងមិនមកដល់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីទេ។សូម្បីតែប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ី ចូកូ វីដូដូ（Joko Widodo ០ក៏កំពុងបំភាន់ប្រជាជនដែរ  នៅខែមីនា ឆ្នាំ ២០២០ គាត់បាននិយាយថា "ដរាបណាពួកគេលេបថ្នាំរុក្ខជាតិ ប្រជាជនឥណ្ឌូនេស៊ីអាចគ្រប់គ្រងការរីករាលដាលនៃជំងឺរលាកសួតថ្មីបាន" ។ (សូមមើល CNN ឥណ្ឌូណេស៊ី "Media Asing Soroti Jokowi Minum Jamu Untuk Tangkal Corona", ថ្ងៃទី 16 ខែមីនា ឆ្នាំ 2020) រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ីបានប្រើប្រាស់សេចក្តីថ្លែងការណ៍ដែលមិនមានលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្រនេះជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ដោះស្រាយការផ្ទុះឡើងនៃ COVID-19 ។

វិធានការប្រឆាំងការរាតត្បាតរបស់រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ី

នៅខែមីនាឆ្នាំ 2020 អង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) បានប្រកាសការផ្ទុះឡើងនៃជំងឺរលាកសួត​កូ​វី​ដ19​ COVID-19 ជាគ្រាអាសន្នសុខភាពសាធារណៈអន្តរជាតិ។បើនិយាយដោយសមហេតុផលទៅ  គឺចាប់ពី​ពេល​នេះ​តទៅ រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌូនេស៊ី​គួរតែ​ចាត់វិធានការ​ជា​ប្រព័ន្ធ​ដើម្បី​ទប់ស្កាត់​ការរីករាលដាល​នៃ​មេរោគ​  និងពិគ្រោះជាមួយអ្នកជំនាញវេជ្ជសាស្ត្រ ជាពិសេសអ្នកជំនាញខាងរោគរាតត្បាតឬមតិរបស់អ្នកជំនាញខាងរោគរាតត្បាត　ដើម្បីទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលនៃជំងឺរាតត្បាតក្នុងប្រទេស។យ៉ាង​ណា​មិញ ទោះបីជានេះជាបញ្ហាផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្តក៏ដោយ ក៏រដ្ឋាភិបាលបែជាមិនយកត្រចៀកស្ដាប់យោបល់របស់អ្នកជំនាញវេជ្ជសាស្ត្រ ហើយពេលខ្លះសូម្បីតែយោបល់របស់អ្នកជំនាញក៏ត្រូវបានមើលងាយ  និងស្ថានភាពដែលរដ្ឋាភិបាល​មិន​យល់​ស្រប​ជាមួយ​មតិអ្នក​ជំនាញ​វេជ្ជសាស្ត្រក៏តែងតែឮជារឿយៗដែរ។  ​ចាប់តាំងពីខែមេសា ឆ្នាំ 2020 មក រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ីបានបញ្ជាឱ្យកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធជាតិឥណ្ឌូនេស៊ី (Indonesian National Armed Forces, TNI) [1]និងប៉ូលីសឱ្យរារាំងមនុស្សឱ្យនៅក្នុងផ្ទះរបស់ពួកគេ រឹតបន្តឹងសកម្មភាពសាសនា និងសេរីភាពនៃការធ្វើចលនា និងហាមឃាត់ការប្រមូលផ្តុំ និងការដង្ហែក្បួន។ទាំងនេះអាចរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ជាពិសេសសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ។

ចាប់តាំងពីអង្គការសុខភាពពិភពលោកបានប្រកាសថាជំងឺរាតត្បាតជំងឺរលាកសួតថ្មីបានឈានចូលដល់ការរាតត្បាតជាសាកល   រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ីពិតជាបានផ្តួចផ្តើមវិធានការគ្រប់គ្រងមែន ប៉ុន្តែមិនបានពង្រីកដល់ទូទាំងប្រទេសនោះទេ។អ្នក​ជំនាញ​ផ្នែក​សុខភាព​សាធារណៈយល់ថា  ជំហានប្រឆាំងការរាតត្បាតរបស់ ចូកូវី（Jokowi ）គឺយឺតណាស់​មិន​អាច​មានប្រសិទ្ធភាពលួងលោមចិត្តរបស់ប្រជាជនទេ។(សូមមើល BBC News ឥណ្ឌូនេស៊ី ថ្ងៃទី 16 ខែមីនា ឆ្នាំ 2020 "មេរោគ Corona៖ Jokowi umumkan langkah pengendalian Covid-19, tapi tanpa komando nasional")

រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ីក៏ចូលចិត្តប្រកាសវាក្យសព្ទ បង្ការជំងឺរាតត្បាតថ្មីជារៀងរាល់ខែនិងគោលនយោបាយ  ហើយទាំងនេះគឺការ​បញ្ឈប់​ការ​រីក​រាល​ដាល​នៃ​មេរោគយ៉ាងយឺត​  មិន​បាន​ជួយ​អ្វី​ច្រើន​ឡើយ  ប្រឈមមុខនឹងជំងឺដ៏កាចសាហាវនេះ រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ីតាំងពីថ្នាក់លើដល់ក្រោមមានការភ័យស្លន់ស្លោ ហើយខ្វះវិធីសាស្រ្តជាប្រព័ន្ធ។

នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ 2020 រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសង្គមកិច្ចឥណ្ឌូនេស៊ីជូលីយ៉ារី បាទូបារា（Juliari Batubara）បានទទួលសំណូកពីផែនការប្រឆាំងជំងឺរាតត្បាតដោយប្រើប្រាស់សម្ភារៈមូលដ្ឋានជំនួយសង្គមសម្រាប់កាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ។[2] ប្រជាជនឥណ្ឌូនេស៊ីកំពុងតស៊ូជាមួយការរីករាលដាលនៃCovid-19 ប៉ុន្តែមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ីបែជាមានរឿងអាស្រូវដែលមិនអាចទទួលយកបាន។

ចំនួន​ករណី​ឆ្លង​ជំងឺ​រលាក​សួត​ថ្មី និងចំនួនអ្នកស្លាប់នៅតែបន្តកើនឡើង ប្រការ​នេះ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​សកម្មភាព​ប្រឆាំង​ការ​រាតត្បាត​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌូនេស៊ី​កាន់​តែ​លំបាក។រដ្ឋាភិបាល​គួរ​តែ​ការពារ​សិទ្ធិ​របស់​ប្រជាជន​ក្នុង​ការ​ទទួល​បាន​សុខភាព (ក៏ជាប្រភេទសិទ្ធិមនុស្សផងដែរ) ត្រូវប្រាកដថាអ្នកមានឧបករណ៍ការពារគ្រប់គ្រាន់ សម្រាប់បុគ្គលិកសុខាភិបាលប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺរាតត្បាតនៅជួរមុខ។ប៉ុន្តែ​នៅ​ចំពោះ​មុខ​ការ​រីក​រាល​ដាល​នៃ​ជំងឺ​រលាក​សួត​ថ្មី​ដ៏​ខ្លាំងក្លា  រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ហាក់​ដូចជា​មិនអាចជួយអ្វីបានទេ ចំនួនករណីឆ្លងជំងឺរលាកសួតថ្មី និងការស្លាប់បានកើនឡើងជាលំដាប់ចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលខែមិថុនា ឆ្នាំ 2021។

ផលប៉ះពាល់នៃការរាតត្បាតជំងឺរលាកសួតថ្មីលើប្រជាជនឥណ្ឌូនេស៊ី

តាំង​ពី​ខែ​មេសា ឆ្នាំ​២០២០រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌូណេស៊ី​បាន​ប្រកាស​អនុវត្ត​"វិធានការរឹតបន្តឹងគម្លាតសុវត្ថិភាពទំនាក់ទំនងសង្គម" (PSBB) សង្ឃឹមថានឹងបំបែកខ្សែច្រវ៉ាក់នៃការចម្លងជំងឺរលាកសួតថ្មីកូវីដ19 ប៉ុន្តែ​វិធានការ​នេះ​បាន​បរាជ័យ​ទាំងស្រុង មិនអាចឈានដល់គោលដៅប្រឆាំងនឹងជំងឺរាតត្បាតរបស់WHOក្នុងការបញ្ឈប់ការរីករាលដាលនៃមេរោគ និងកាត់បន្ថយចំនួនអ្នកស្លាប់  ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការសម្រេចចិត្តរវាងវិស័យសុខភាពប្រជាជន និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច  នៅខែកក្កដា ឆ្នាំ 2021ការរីករាលដាលនៃជំងឺរលាកសួតថ្មីកូវីដ19កាន់តែរីករាលដាលនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។

ថ្ងៃទី 3-20 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2021រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូណេស៊ី ចាប់ផ្តើមដាក់ចេញវិធានការសង្គ្រោះបន្ទាន់ សម្រាប់ការបង្ការការរាតត្បាតនៅកោះជ្វា（កោះចាវ៉ា）និងកោះបាលី(PPKM)សង្ឃឹម​ថា​នឹង​បញ្ឈប់​ការ​រាតត្បាត​COVID-19​ និង​កាត់​បន្ថយ​ចំនួន​អ្នក​ស្លាប់។ចំណែក​ឯស្រុក និង​ក្រុង​ដែល​មាន​កម្រិត​រដ្ឋបាល​ទាបជាង​នៅ​កោះ​ជ្វា និង​បាលី  ធ្វើតម្រាប់តាម"វិធានការរឹតបន្តឹងបន្ទាន់ចលនាសង្គមខ្នាតតូចខ្នាត"(PPKM Mikro Darurat) ។យ៉ាង​ណា​មិញ  វិធានការទាំងនេះមិនអាចជួយគ្រប់គ្រងជំងឺរាតត្បាតបានដែរ  ចំនួនករណីឆ្លងនៃជំងឺរលាកសួតថ្មី និងចំនួនអ្នកស្លាប់នៅតែបន្តកើនឡើងជាលំដាប់។

តួនាទីរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងការរាតត្បាត Covid-19 របស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី

អង្គការសង្គមស៊ីវិល​ក្នុង​ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី បានក្លាយជាសកម្មបន្ទាប់ពីកំណែទម្រង់ និងការបើកចំហររបស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី (សម័យក្រោយអំណាចផ្តាច់ការ)។ក្នុងនោះមានអង្គការជាច្រើនបានផ្តោតយ៉ាងសកម្មលើសិទ្ធិមនុស្ស  បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ វេជ្ជសាស្ត្រ កំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធតុលាការ អធិបតេយ្យភាពស្បៀងអាហារ សិទ្ធិដីធ្លី និងកំណែទម្រង់ដីធ្លី កសិករ និងពលករនិងបញ្ហាផ្សេងៗទៀត។អង្គការសង្គមស៊ីវិលឥណ្ឌូនេស៊ីបានទាក់ទាញក្រុម និងបុគ្គលជាច្រើនឱ្យចូលរួមក្នុងសកម្មភាព និងគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់ពួកគេ ដូចជាគ្រូពេទ្យ មេធាវី អ្នកជំនាញកសិកម្មជាដើម

ដើម្បីឱ្យអង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅលើវិស័យរបស់ពួកគេបន្តរីកចម្រើន និងកាន់តែមានទំនុកចិត្ត។អង្គការសង្គមស៊ីវិលរបស់ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ជាមូលដ្ឋានឈានទៅមុខនៃយុគសម័យក្រោយអំណាចផ្តាច់ការរបស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី (ក្រោយឆ្នាំ 1998)ឆ្ពោះទៅរកដំណើរការបើកលទ្ធិប្រជា

ធិបតេយ្យ។

អង្គការសង្គមស៊ីវិលឥណ្ឌូណេស៊ីក៏កំពុងផ្តោតយកចិត្តទុកដាក់លើសកម្មភាពប្រឆាំងការរីករាលដាលរបស់រដ្ឋាភិបាលផងដែរ ដូចជាសម្ព័ន្ធភាពពលរដ្ឋ LaporCovid-19 ជាដើម។នៅដើមខែមីនា ឆ្នាំ 2020 ជំងឺរលាកសួតថ្មីបានចាប់ផ្តើមផ្ទុះឡើង ហើយភ្នាក់ងារផ្លូវការក៏បានធ្វើការកត់សម្គាល់អំពីការរាតត្បាតផងដែរ។នៅ​ខណៈនោះ  មនុស្សមួយក្រុមដែលមានការព្រួយបារម្ភអំពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនៃ​ជំងឺ​រាតត្បាត​ថ្មី​នេះ និងបញ្ហាសុខភាពសាធារណៈ   បានបង្កើតសម្ព័ន្ធភាពពលរដ្ឋ LaporCovid-19ឡើង។

សម្ព័ន្ធភាពជាពលរដ្ឋ LaporCovid-19បានបង្កើតវេទិកាស៊ីវិលមួយសម្រាប់ជូនដំណឹងអំពីការផ្ទុះឡើងនៃជំងឺរាតត្បាត។ដើម្បីឱ្យសាធារណៈជនចែករំលែកព័ត៌មានអំពីការរីករាលដាលដែលពួកគេបានរកឃើញ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលមិនអាចទៅដល់និងទទួលព័ត៌មានអំពីជំងឺរាតត្បាត។

ប្រើអំណាចសាធារណៈដើម្បីកត់ត្រាចំនួននៃការឆ្លងរាតត្បាតថ្មី  ជូនដំណឹងអំពីព្រឹត្តិការណ៍ដែលទាក់ទងនឹងការផ្ទុះឡើងនៅក្នុងតំបន់ជិតខាង  ធ្វើឱ្យវេទិកានេះក្លាយជាស្ពានដើម្បីទុកទិន្នន័យសម្រាប់ការផ្ទុះឡើងនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។ក្រោយមានវេទិកា LaporCovid-19  រដ្ឋាភិបាល និងពលរដ្ឋនឹងអាចទទួលបានការចែកចាយអំពីស្ថានភាពជំងឺរាតត្បាតក្នុងស្រុក និងភាពធ្ងន់ធ្ងរនិងព័ត៌មានផ្សេងទៀត  រដ្ឋាភិបាលក៏អាចប្រើប្រាស់ទិន្នន័យដែលប្រមូលបានដោយវេទិកា LaporCovid-19 ដើម្បីបង្កើតគោលនយោបាយបង្ការជំងឺរាតត្បាត និងផែនការឆ្លើយតប។

LaporCovid-19 មានអង្គការសង្គមស៊ីវិលដូចខាងក្រោម៖មូលនិធិជំនួយផ្នែកច្បាប់ឥណ្ឌូនេស៊ី (YLBHI)  ទស្សនាវដ្ដី ឥណ្ឌូនេស៊ី（Tempo magazine）ក្រុមតន្ត្រីឥទ្ធិពលផ្ទះកញ្ចក់（Efek Rumah Kaca）សមាគមអង្គការតម្លាភាពឥណ្ឌូនេស៊ី（Transparency International Indonesia）មូលនិធិច្បាប់ និងសិទ្ធិមនុស្ស (Lokataru) ហាកាសាស៊ីHakasasi.id  សហព័ន្ធឥណ្ឌូណេស៊ីU-Inspire  សាលាច្បាប់ STH Jentera ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយទូរទស្សន៍ណារ៉ាស៊ីNarasiTV  

មជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវទីក្រុងរូចាក់（Rujak Center for Urban Studies）និងអង្គការឃ្លាំមើលអំពើពុករលួយរបស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី(Indonesia Corruption Watch, ICW)។ មូលនិធិជំនួយផ្នែកច្បាប់ឥណ្ឌូនេស៊ី (YLBHI) គឺជាអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស  បង្កើតឡើងចាប់តាំងពីឆ្នាំ 1970នៅតែបានបន្តតាមដានការអនុវត្តកាតព្វកិច្ចសិទ្ធិមនុស្សរបស់រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ី ទស្សនាវដ្ដីឥណ្ឌូនេស៊ីគឺជាសម្ព័ន្ធភាពនៃក្រុមសម័យ（Tempo group）បញ្ហា​ដែល​គួរ​ឲ្យ​ព្រួយ​បារម្ភ​រួម​មាន សិទ្ធិ​មនុស្ស បរិស្ថាន អំពើ​ពុក​រលួយ។ល។

ដោយ LaporCovid-19 អង្គការឃ្លាំមើលអំពើពុករលួយឥណ្ឌូនេស៊ី មូលនិធិជំនួយផ្នែកច្បាប់ឥណ្ឌូនេស៊ី   វិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម និងការអប់រំ និងព័ត៌មាន (LP3ES)សម្ព័ន្ធសង្គមស៊ីវិលនៃមូលនិធិច្បាប់ និងសិទ្ធិមនុស្ស  បានបង្ហាញពីភាពច្របូកច្របល់នៃគោលនយោបាយប្រឆាំងការរីករាលដាលរបស់រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ី។ សហព័ន្ធយល់ថា ចាប់តាំងពីដើមខែមីនា ឆ្នាំ 2020

ការផ្ទុះឡើងនៃជំងឺរាតត្បាតកន្លងមករដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូណេស៊ីដំណើរការមិនបានល្អ និងបរាជ័យក្នុងការទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលនៃជំងឺនេះ។

LaporCovid-19 រិះគន់រដ្ឋាភិបាលថាសកម្មភាពប្រឆាំងការរាតត្បាតពោរពេញទៅដោយកំហុស  

គ្មានប្រសិទ្ធភាពបញ្ឈប់ការកើនឡើងនៃចំនួនអ្នកស្លាប់។ ទិន្នន័យរបស់LaporCovid-19បង្ហាញថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលបានចាត់វិធានការយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់   នៅដើមដំបូងនៃការផ្ទុះការរីករាលដាលឡើង ចេញនូវគោលនយោបាយបង្ការ និងគ្រប់គ្រងដ៏​រឹងមាំ    នោះអត្រាមរណៈអាចត្រូវបានកាត់បន្ថយតាំងពីដំបូងម៉្លេះ។ (សូមមើលអត្ថបទពិសេស Kasus Meninggal Melonjak & RS Kolaps, Negara Gagal Tangani COVID?”, Tirto.id, ថ្ងៃទី 6 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2021, https://tirto.id/ght5)

ប៉ុន្តែទោះបីជារដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ីក្នុងឆ្នាំ ២០២០ចំណាយអស់695.2 ពាន់ពាន់លានរូពីក៏ដោយ (ប្រហែល NT $ 1.4 ពាន់ពាន់លាន) ក៏ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺរាតត្បាតគឺនៅទីបំផុតនៅតែគ្មានប្រសិទ្ធភាព។(សូមមើលកាសែតល័រប៉ាន់ឥណ្ឌូនេស៊ីថ្ងៃទី 20 ខែធ្នូ ឆ្នាំ 2020 "Kebijakan Pemerintah Menangani Covid-19 Sepanjang Semester II ឆ្នាំ 2020")

ការចាក់វ៉ាក់សាំងប្រឆាំងនឹងការរាតត្បាតរលាកសួតថ្មីCOVID-19និងអត្រាមរណៈ

នៅដើមដំបូងនៃការផ្ទុះឡើង ការចាក់វ៉ាក់សាំងប្រឆាំងនឹងការរាតត្បាតរលាកសួតថ្មីមានប្រសិទ្ធភាពទាបណាស់ដំបូងឡើយ រដ្ឋាភិបាល និងក្រុមហ៊ុនឱសថចង់រកប្រាក់ចំណេញពីកម្មវិធីចាក់វ៉ាក់សាំងដោយតម្រូវឱ្យប្រជាជនយបង់ថ្លៃ។ឆ្លងកាត់ការប្រកួត​ដ៏​ខ្លាំង​ក្លាទីបំផុតរដ្ឋាភិបាល​បាន​សម្រេច​

ផ្តល់ជូនប្រជាជន​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ទាំងអស់​នូវ​ការ​ចាក់​វ៉ាក់សាំង​ការពារ​Covid-19ដោយ​ឥតគិតថ្លៃ។

ពី​ដំបូងកម្មវិធីចាក់វ៉ាក់សាំងបង្ការដោយបង់ប្រាក់ លោកប្រធានាធិបតី ចូកូវីJokowi មានគម្រោងអនុញ្ញាតឱ្យក្រុមហ៊ុនឱសថរដ្ឋ Kimia Frama ជាអ្នកចែកចាយវ៉ាក់សាំង ក្រោយមក កម្មវិធីចាក់វ៉ាក់សាំងដែលបង់ប្រាក់ត្រូវបានលុបចោល ទើបប្រកាសថា វ៉ាក់សាំងនេះនឹងត្រូវបានផ្តល់ជូនដោយឥតគិតថ្លៃ។ (សូមមើលកាសែតសម័យឥណ្ឌូនេស៊ី Times Indonesia ថ្ងៃទី 16 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2021 “Batalkan Vaksinasi Berbayar, Jokowi Pastikan Seluruh Vaksin Covid-19 Gratis”)

ប៉ុន្តែមកដល់ថ្ងៃទី 1 ខែឧសភា ឆ្នាំ 2022ស្ថានភាពបានប្រសើរឡើងបន្តិច។ ប្រជាជនឥណ្ឌូនេស៊ីជាង 199 លាននាក់បានចាក់វ៉ាក់សាំងដូសទី ១  ប្រហែល 96% នៃចំនួនគោលដៅ 208 លាន។ចំនួន​អ្នក​ដែល​បាន​ចាក់វ៉ាក់សាំងដូសទី2​មាន​ប្រមាណ​165​លាន​នាក់​  គឺប្រហែល 34% នៃចំនួនគោលដៅ។ចំនួនអ្នកស្លាប់ដោយសារ Covid-19 នៅឥណ្ឌូនេស៊ី មានដល់ 156,273 នាក់ (សូមមើល https://covid.go.id ថ្ងៃទី 1 ខែឧសភា ឆ្នាំ 2022)។

ក្រៅពីនេះ  ក្នុងការធ្វើតេស្តវិញក៏មានទិដ្ឋភាពចលាចលជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ។ការវិភាគប្រតិកម្មខ្សែច្រវ៉ាក់ប៉ូលីម៉េរ៉ាស់polymerase（Polymerase chain reactionហៅកាត់ថាការពិនិត្យរក PCR)ហើយនឹងការធ្វើតេស្ត antigenមានតម្លៃថ្លៃ  ក្លាយជាបន្ទុកដ៏ធ្ងន់នៅលើស្មារបស់ជនក្រីក្រនៅប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។យកខែវិច្ឆិកា 2020 ជាឧទាហរណ៍ ប្រជាជនឥណ្ឌូនេស៊ីត្រូវតែដកលុយពីកាបូបខ្លួនឯង ក្នុងតម្លៃដ៏ខ្ពស់រហូតដល់150ម៉ឺនរូពីឥណ្ឌូនេស៊ី(ប្រហែល NT$3,037) ទើបអាច​លទ្ធភាពធ្វើ​តេស្ត PCRបាន។

ការធ្វើតេស្តរក COVID-19 នៅក្នុងប្រទេសជាច្រើនគឺមិនគិតថ្លៃទេឬមានប្រាក់ឧបត្ថម្ភពីរដ្ឋាភិ

បាល  ប៉ុន្តែ​រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌូនេស៊ី ក្រុមហ៊ុន​ឱសថ និង​គ្លីនិក​ចង់​គិត​ថ្លៃធ្វើ​តេស្តពីប្រជាជន​ខ្ពស់  

ដើម្បីទទួលបានផលចំណេញ។ប៉ុន្តែ ដល់ត្រឹមថ្ងៃទី 27 ខែតុលា ឆ្នាំ ២០២១  រដ្ឋាភិបាល​ឥណ្ឌូណេស៊ី​សម្រេច​បញ្ចុះ​តម្លៃ​សម្រាប់​ការធ្វើតេស្ត  តម្លៃនៃការធ្វើតេស្ត PCR នៅ កោះចាវ៉ាJava និង កោះបាលីBali គឺ IDR 275,000រូពីឥណ្ឌូនេស៊ី (ប្រហែល NT$557) ហើយតម្លៃធ្វើតេស្តនៅក្នុងតំបន់ផ្សេងទៀតគឺ 30ម៉ឺន រូពី (ប្រហែល NT 607 ដុល្លារតៃវ៉ាន់) ។[3]

សេចក្ដីសន្និដ្ឋាន

ដំបូងឡើយ COVID-19គ្រាន់តែជាបញ្ហាសុខភាពសាធារណៈប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែក្រោយមកវាបានប្រែទៅជាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម។នៅក្នុងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ឬប្រេស៊ីល ប្រទេសផ្សេងៗទៀត 

ប្រជាជនមិនពេញចិត្តនឹងវិធានការប្រឆាំងនឹងការរីករាលដាលរបស់រដ្ឋាភិបាល  បានទាមទារឱ្យមេដឹកនាំចុះចេញពីតំណែង។

សម្រាប់​ប្រទេស​ដែល​មាន​ប្រព័ន្ធ​វេជ្ជសាស្រ្ដ​ខ្សោយ និង​កម្លាំង​សេដ្ឋកិច្ច​ខ្សោយ ជំងឺ​រាតត្បាត​ថ្មី​បានបង្ក​ជះឥទ្ធិពល​យ៉ាង​ខ្លាំង​ដល់​សេដ្ឋកិច្ច និង​សុខភាព​ប្រជាជន​ទាំងមូល។​ ប្រទេស​ឥណ្ឌូនេស៊ី​ជា​ឧទាហរណ៍​មួយ។យុទ្ធសាស្ត្រប្រឆាំងការរាតត្បាតរបស់រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ីក៏បានរំលោភសិទ្ធិមនុស្សផងដែរ ដូចជាការបង្ខំប្រជាជនឱ្យគោរពតាមបទប្បញ្ញត្តិបង្ការការរាតត្បាត និងថែមទាំងបង្ខំមនុស្សឱ្យទទួលយចាក់វ៉ាក់សាំងទៀតផង។

សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីពេល​ជួប​នឹង​ការ​រាតត្បាត​ជំងឺ​រលាក​សួត​ថ្មីក៏ធ្លាក់ចូលក្នុងភាពល្ហិតល្ហៃភ្លាមៗ។ ផលិតផលសរុបក្នុងស្រុករបស់ឥណ្ឌូនេស៊ី（gross domestic product, GDP）ពី 5.02% ក្នុងឆ្នាំ 2019 ដល់ -2.07% ក្នុងឆ្នាំ 2020 (ប្រភពឯកសារ៖ ការិយាល័យស្ថិតិកណ្តាលឥណ្ឌូនេស៊ី ឆ្នាំ ២០២១)។ដូចនេះ យើងអាចស្រមៃមើលអនាគតនៃប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី៖ភាពក្រីក្រកើនឡើង ការងារបាត់បង់ ការបញ្ឈប់ការងារមានគ្រប់ទីកន្លែង  វឌ្ឍនភាពលើគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនឹងជាប់គាំង（Sustainable Development Goals, SDGs）។គេប៉ាន់ប្រមាណថា បន្ទាប់ពីការរាតត្បាត COVID-19 ប្រជាជនឥណ្ឌូនេស៊ីដែលបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងទីជ្រៅនៃភាពក្រីក្រនឹងកើនឡើងដល់ 4.86 លាននាក់ ស្មើនឹង 10.98% នៃចំនួនប្រជាជនសរុប (ប្រភពឯកសារ៖ ក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុឥណ្ឌូនេស៊ី, 2020: 3)។

នៅឆ្នាំ 2021 តើរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូណេស៊ីទប់ស្កាត់នឹងជំងឺរាតត្បាតយ៉ាងដូចម្តេច  រហូត​មក​ដល់​ពេល​នេះ គោល​នយោបាយ​នៅ​តែ​មិន​ច្បាស់​លាស់ ហើយ​ជីវភាព​ប្រជាជនក៏កាន់​តែ​លំបាកដែរ។　ប៉ុន្តែ​បច្ចុប្បន្នអ្វី​ដែល​ប្រាកដ​នោះ​គឺ ដោយសារតែដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺរាតត្បាតជាពិសេស ដើម្បីស្តារសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ និងចាក់វ៉ាក់សាំង​ បំណុល​បរទេស​របស់​ឥណ្ឌូណេស៊ី​កំពុង​តែបន្តកើន​ឡើង។

ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2021 គឺជាខែដែលប្រជាជនឥណ្ឌូនេស៊ីមិនអាចបំភ្លេចបាន ព្រោះវាជារយៈពេលរាតត្បាត Covid-19 យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរបំផុត។ប្រព័ន្ធវេជ្ជសាស្ត្រដួលរលំ កង្វះបំពង់អុកស៊ីហ្សែនបណ្តាលឱ្យ

អត្រាស្លាប់កើនឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ក្រុមហ៊ុនឱសថតម្លើងយតម្លៃក្នុង​ការ​ប៉ុនប៉ង​ទាញ​យក​ប្រយោជន៍​ពី​ការ​រាតត្បាត​ដើម្បី​ដាក់​ហោប៉ៅ​ខ្លួន​ឯង  ដូច្នេះថ្នាំ និងបំពង់អុកស៊ីហ្សែនមានតម្លៃថ្លៃ ហើយពិបាកក្នុងការរកទិញណាស់។

រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូណេស៊ី រវល់តែថ្កោលទោសប្រជាជនចំពោះការមិនគោរពតាមបទប្បញ្ញត្តិបង្ការការរាតត្បាត ផ្លាស់ប្តូរ​​ក្រឹតច្បាប់ឥតឈប់ឈររៀងរាល់សប្តាហ៍ បង្ខាំងប្រជាជនឱ្យនៅក្នុងផ្ទះ។ក្រៅ​ពី​ចែក​អង្ករ​10​គីឡូក្រាម​ដល់​ជន​ក្រីក្រ​ ក្រៅពីនោះគ្មានជំនួយអ្វីផ្សេងទៀតទេ។ក្នុង​អំឡុង​ពេល​មាន​ជំងឺ​រាតត្បាត ជំនួយមូលដ្ឋានដែល​ត្រូវ​ផ្តល់​ជូន​ជន​ក្រីក្រ​  ត្រូវ​បាន​រដ្ឋ​មន្ត្រី​ក្រសួង​សង្គម​កិច្ចយូលីយ៉ារីYuliari  ប្រើអំពើពុករលួយកេង​បន្លំយកទាំង​អស់។ហើយបច្ចុប្បន្នយូលីយ៉ារីYuliariត្រូវបានថ្កោលទោស កំពុងជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល 12 ឆ្នាំ។[4]

ចំនួនអ្នកស្លាប់ដោយសារជំងឺរលាកសួតថ្មីCOVID-19នៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ 2021 កើនឡើង 348% បើធៀបនឹងខែមិថុនា ឆ្នាំ 2021  កើនឡើងប្រហែល 27,409 ករណី (សូមមើលកាសែតល័រប៉ាន់ឥណ្ឌូនេស៊ីថ្ងៃទី 5 ខែសីហា ឆ្នាំ 2021 <ចំនួនអ្នកស្លាប់ដោយសារជំងឺរលាកសួតថ្មីបានកើនឡើងដោយ 348% នៅក្នុងខែកក្កដាហើយត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងធ្លាក់ចុះនៅក្នុងខែសីហា) > 〔Up 348 percent in July, Covid-19 Patient Deaths Expected to Decrease in August.〕）。គិតត្រឹមថ្ងៃទី 1 ខែឧសភា ឆ្នាំ 2022 ចំនួនអ្នកស្លាប់ដោយសារ Covid-19 នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីបានកើនឡើងដល់ 156,273 នាក់  ដែលភាគច្រើនបានកើតឡើងនៅឆ្នាំ 2021 (ប្រភព៖ ក្រុមការងារប្រឆាំងការរាតត្បាតឥណ្ឌូនេស៊ី) ។

គោលនយោបាយប្រឆាំងជំងឺរាតត្បាតរបស់រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ីក៏បានទាញការរិះគន់ពីសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សផងដែរ។នេះ​បើ​យោង​តាម "របាយការណ៍​សិទ្ធិ​មនុស្ស​​ឥណ្ឌូណេស៊ី ឆ្នាំ 2021"（Indonesia 2021 Human Rights Report） ដែល​ចេញ​ផ្សាយ​ដោយ​ក្រសួង​ការ​បរទេស​សហរដ្ឋ​អាមេរិក  ឯគម្រោង PeduliLindungi ដែលរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ី ចាប់ផ្តើមដើម្បីទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលគឺត្រូវបានរំលោភដល់សិទ្ធិមនុស្ស។ របាយការណ៍​អះអាង​ថា កម្មវិធីទូរស័ព្ទPeduli Lindungiសម្រាប់ការតាមដានការបង្ការជំងឺរាតត្បាត គឺជាការតាមដានសិទ្ធិឯកជនភាពនៃសកម្មភាពមនុស្ស  និងលួចទិន្នន័យផ្ទាល់ខ្លួនរបស់មនុស្សដោយគ្មានការយល់ព្រម។(សូម​មើលកាសែតល័រប៉ាន់ ថ្ងៃទី 19 ខែ​មេសា ឆ្នាំ 2022"តម្រូវការសម្រាប់លំដាប់ពិភពលោកថ្មី"〔Need for a New World Order.〕)។

​របាយ​ការណ៍​សិទ្ធិ​មនុស្ស​នេះ គឺបានមកពីប្រភព​នៃ​អង្គការ​ក្រៅ​រដ្ឋាភិបាល​មួយ​របស់​ឥណ្ឌូនេស៊ី

និង​មានទិន្នន័យស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សផ្សេងទៀតទាក់ទងនឹង COVID-19 នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។ដូច្នេះ បើទោះបីជារដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ីបានបដិសេធយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ក៏ដោយ ក៏របាយការណ៍សិទ្ធិមនុស្សរបស់ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែមិនព្រងើយកន្តើយឡើយ។

បន្ទាប់ពីអានរបាយការណ៍សិទ្ធិមនុស្សនេះ បានបង្ហាញឱ្យឃើញថានៅក្រោមស្ថានភាពជំងឺរាតត្បាត ឥណ្ឌូនេស៊ីមានការលំបាកក្នុងការអនុវត្ត និងគោរពសិទ្ធិមនុស្ស   ជាពិសេស សេរីភាព

​នៃ​ការ​បញ្ចេញ​មតិ សេរីភាព​ក្នុងការបង្កើតសមាគម សេរីភាពក្នុងការធ្វើដំណើរ និង​សេរីភាព​ផ្ទាល់ខ្លួន។ ប្រជាជនរស់នៅក្នុងរបបយោធា​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​មាន​ជំងឺ​រាតត្បាតហើយ​សេរីភាព​នៃ​ការ​បញ្ចេញ​មតិ​ក៏​ត្រូវ​បាន​គាប​សង្កត់​ដែរ។វិធានការ​​គាបសង្កត់​សេរីភាព​របស់​ប្រជាជនទាំងនេះ  សុទ្ធតែ​ដើម្បី​កាត់បន្ថយ​ចំនួន​អ្នកស្លាប់​ដោយសារ​ជំងឺរាតត្បាត​ថ្មី​នេះទាំងអស់។ប៉ុន្តែតាមពិត គិតត្រឹមថ្ងៃទី 1 ខែឧសភា ឆ្នាំ 2022 ចំនួនអ្នកស្លាប់ដោយសារជំងឺរាតត្បាតថ្មីCovid-19នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី នៅតែខ្ពស់រហូតដល់ 156,273 នាក់។ដូច្នេះ ក្នុងនាមជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ គួរតែយកការការពារសិទ្ធិមនុស្សជាអាទិភាពកំពូល ឯការទប់ស្កាត់ការរីករាលដាល មិនអាចជាហេតុផលសម្រាប់ រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ីធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ និងការគាបសង្កត់រំលោភសិទ្ធិមនុស្សនោះទេ។

ឯកសារយោង

ឥណ្ឌូនេស៊ី BBC News ថ្ងៃទី 16 ខែមីនា ឆ្នាំ 2020 "មេរោគ Corona៖ Jokowi umumkan langkah pengendalian Covid-19, tapi tanpa komando nasional"

ឥណ្ឌូនេស៊ីBBC Newsថ្ងៃទី 23 ខែសីហា ឆ្នាំ 2021 “Juliari Batubara divonis 12 tahun penjara,”

ការិយាល័យស្ថិតិកណ្តាលនៃសាធារណរដ្ឋឥណ្ឌូនេស៊ី ឆ្នាំ 2021

ក្រុមការងារប្រឆាំងការរាតត្បាតឥណ្ឌូនេស៊ី សូមមើល https://covid.go.id ថ្ងៃទី 1 ខែឧសភា ឆ្នាំ 2022។

ឥណ្ឌូនេស៊ី CNNថ្ងៃទី16ខែមីនាឆ្នាំ2020 "Media Asing Soroti Jokowi Minum Jamu Untuk Tangkal Corona",

ក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ ឥណ្ឌូនេស៊ីKerangka Ekonomi Makro dan Pokok-pokok Kebijakan Fiskal Tahun 2021: Percepatan Pemulihan Ekonomi dan Penguatan Reformasi.，Jakarta: Kementerian Keuangan, 2020.

កាសែតល័រប៉ាន់ឥណ្ឌូនេស៊ីថ្ងៃទី 16 ខែមេសា ឆ្នាំ 2020" Upaya-upaya TNI dalam Penanganan Pandemi COVID-19"

កាសែតល័រប៉ាន់ឥណ្ឌូនេស៊ីថ្ងៃទី 20 ខែធ្នូ ឆ្នាំ 2020 "Kebijakan Pemerintah Menangani Covid-19 Sepanjang Semester II ឆ្នាំ 2020")

កាសែតល័រប៉ាន់ឥណ្ឌូនេស៊ីថ្ងៃទី 5 ខែសីហា ឆ្នាំ 2021 <ចំនួនអ្នកស្លាប់ដោយសារជំងឺរលាកសួតថ្មីបានកើនឡើងដោយ 348% នៅក្នុងខែកក្កដា ហើយត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងធ្លាក់ចុះនៅក្នុងខែសីហា)

កាសែតល័រប៉ាន់ ថ្ងៃទី 19 ខែ​មេសា ឆ្នាំ 2022"តម្រូវការសម្រាប់លំដាប់ពិភពលោកថ្មី"（Need for a New World Order.)។

https://laporcovid19.org/tentang-kami

Sindonews.com，2021年8月5日，“21 Juta Penduduk Indonesia Sudah Divaksin Covid-19 Secara Lengkap.”

កាសែតសម័យឥណ្ឌូនេស៊ី ថ្ងៃទី 16 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2021 “Batalkan Vaksinasi Berbayar, Jokowi Pastikan Seluruh Vaksin Covid-19 Gratis”

កាសែតសម័យឥណ្ឌូនេស៊ី ថ្ងៃទី 28 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2021 "Breaking News: Korupsi Bansos Covid, Juliari Batubara Dituntut 11 Tahun Penjara,"

Tirto，2021年7月6日，"Kasus Meninggal Melonjak & RS Kolaps, Negara Gagal Tangani COVID?" https://tirto.id/ght5

​ក្រសួង​ការ​បរទេស​សហរដ្ឋ​អាមេរិក"របាយការណ៍​សិទ្ធិ​មនុស្ស​​ឥណ្ឌូណេស៊ីឆ្នាំ2021"

[1] សូមមើលកាសែតល័រប៉ាន់"Upaya-upaya TNI dalam Penanganan Pandemi COVID-19" ថ្ងៃទី16ខែមេសាឆ្នាំ 2020

[2] សូមមើលកាសែតល័រប៉ាន់  "Breaking News: Korupsi Bansos Covid, Juliari Batubara Dituntut 11 Tahun Penjara," ថ្ងៃទី 28 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2021

[3]2022年5月19日សូមមើល Liputan6.com, “Perbandingan Harga Tes PCR, Antigen hingga Masker Dulu dan Sekarang, Bak Bumi dan Langit,” ថ្ងៃទី 19 ខែឧសភា ឆ្នាំ 2022

[4]សូមមើល ឥណ្ឌូនេស៊ីBBC News Indonesia, “Juliari Batubara divonis 12 tahun penjara,” ថ្ងៃទី 23 ខែសីហា ឆ្នាំ 2021