សារមន្ទីរមីនកម្ពុជា៖ មីនមួយគ្រាប់ ជីវិតមួយ
អ្នកនិពន្ធ៖បៀល ម៉ស
បៀល ម៉ស (Bill Morse）និងភរិយារបស់គាត់(Jill）បានរស់នៅក្នុងក្រុងប៉ាល់ស្ព្រីងរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា(Palm Springs California)អស់រយៈពេលជាង20ឆ្នាំ។ នៅឆ្នាំ2003 ពួកគេបានឮអំពីអាគីរ៉ា(Akira) ដោយដឹងថាគាត់កំពុងរុះរើនិងបោសសម្អាតមីននៅកម្ពុជា ដូច្នេះពួកគេត្រូវបានបំផុសគំនិតនៅក្រោមចំណាត់ថ្នាក់ 501(c)(3)នៃអង្គការសប្បុរសធម៌របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដោយបង្កើតមូលនិធិកម្ចាត់មីន(Landmine Relief Fund）ដើម្បីគាំទ្រអាគីរ៉ា។ ដោយសារ អាគីរ៉ា យកក្មេងមកចិញ្ចឹមជាងម្ភៃនាក់ Morseតែងតែធ្វើដំណើរមកប្រទេសកម្ពុជាដើម្បីជួយ។ ក្នុងឆ្នាំ2007 រដ្ឋាភិបាលបានបញ្ជាឱ្យបញ្ឈប់ការងារដោះមីនរបស់លោក អាគីរ៉ា ប្តីប្រពន្ធទាំងពីរនាក់នេះបានជួយបង្កើតអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា（Cambodian Self Help Demining，CSHD）ក្រោយមកក្នុងឆ្នាំ2008 អង្គការនេះទទួលបានអាជ្ញាប័ណ្ណពីរដ្ឋាភិបាល។ នៅក្នុងឆ្នាំ2009 លោក Morseនិងភរិយាបានផ្លាស់មកនៅប្រទេសកម្ពុជាដោយផ្ទាល់ ដើម្បីបន្តជួយដល់ប្រតិបត្តិការបណ្តុះបណ្តាលរបស់អង្គការ Jill និងផែនការ។
សារមន្ទីរមីនកម្ពុជានិងអាគីរ៉ាAkira
Akila កើតនៅឆ្នាំ1970។ គាត់បានខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការបោសសម្អាតមីនក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីការពារអ្នកស្រុកពីគ្រោះថ្នាក់នៃគ្រាប់មីន ស្នាដៃរបស់គាត់ត្រូវបានគេស្គាល់យ៉ាងច្បាស់។ គាត់ត្រូវបាននាំចេញកាលពីលោកមានអាយុ5ឆ្នាំ នៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម(Khmer Rouge ត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរថាជា"កម្ពុជាក្រហម") ហើយបានស្នាក់នៅជាមួយក្រុមកងទ័ពផ្សេងៗអស់រយៈពេលជិត 35 ឆ្នាំ។ នៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1990 គាត់បានធ្វើការជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិដើម្បីបោសសម្អាតមីននៅជុំវិញប្រាសាទអង្គរវត្ត។ នៅឆ្នាំ 2007 គាត់បានបង្កើតសារមន្ទីរ និងមជ្ឈមណ្ឌលសង្គ្រោះមីនកម្ពុជា និងនៅឆ្នាំ 2008បានបង្កើតអង្គការកំចាត់មីនស្វយ័តកម្ពុជា។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ 2023 មក លោកបានលាឈប់ពីជួរមុខនៃការងារដោះមីន ហើយផ្ដោតក្នុងដំណើរកិច្ចការសារមន្ទីរ និងបង្រៀនប្រជាជនកម្ពុជាអំពីគ្រាប់មីនអស់ពីចិត្ត។
សារមន្ទីរមីនកម្ពុជា៖ មីនមួយគ្រាប់ ជីវិតមួយ
អ្នកស្រុកបានធ្វើអវយវៈសិប្បនិមិត្តដោយខ្លួនឯងក្នុងសម័យសង្គ្រាម
I. -គ្រាប់បែកដូចភ្លៀងធ្លាក់៖សង្រ្គាមវៀតណាម និងការលេចធ្លោឡើងនៃខ្មែរក្រហម [1]
សហរដ្ឋអាមេរិកបានទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅកម្ពុជានៅពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1960 ដែលជាផ្នែកមួយនៃសង្រ្គាមវៀតណាម គោលបំណងគឺដើម្បីរឹតបន្តឹងចលនារបស់កងទ័ពវៀតណាមខាងជើង ខណៈដែលពួកគេបានសាងសង់ផ្លូវយោធាដោយផ្ទាល់ឆ្លងកាត់ប្រទេសឡាវនិងកម្ពុជា ដើម្បីដឹកជញ្ជូនទាហាននិងការផ្គត់ផ្គង់ពីវៀតណាមខាងជើងទៅកាន់វៀតណាមខាងត្បូង។ ក្រោយពីឆ្នាំ 1970 ប្រធានាធិបតីអាមេរិក Richard Nixon និងរដ្ឋលេខាធិការ Kissinger បានបង្កើនការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់ពួកគេនៅទីនោះ។ នៅចន្លោះឆ្នាំ 1965 និង 1973 មានការវាយឆ្មក់ទម្លាក់គ្រាប់បែកសរុបជាង 65,000ដង ជាមួយនឹងបរិមាណលើសពី3 លានតោននៃការទម្លាក់គ្រាប់បែក ។
ការទម្លាក់គ្រាប់បែកក្នុងកម្រិតនេះបានបង្កើតអស្ថិរភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលឈានដល់ការផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលក្នុងឆ្នាំ 1970។ នៅថ្ងៃទី17 ខែមេសា ឆ្នាំ1975ខ្មែរក្រហមបានកាន់កាប់រាជធានីភ្នំពេញ ដោយលើកគំនិតម៉ៅនិយមជ្រុល ដើម្បីជម្រុញឱ្យកម្ពុជាវិលទៅរចនាសម្ព័ន្ធសង្គមកសិកម្មដែលជាអតីតកាលរបស់ខ្លួន និងប្តេជ្ញាលុបបំបាត់វណ្ណៈកណ្តាល និងថ្នាក់លើ។
ការតស៊ូបានបញ្ចប់នៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1990 ជាមួយនឹងការស្លាប់របស់មេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ប៉ុលពត ។
កងទ័ពក្រហមដែលនៅសេសសល់ទាំងអស់បានចុះចាញ់កងទ័ពកម្ពុជា ប៉ុន្តែគ្រាប់មីនរាប់លានគ្រាប់ដែលបានដាំបង្កប់ក្នុងសម័យសង្រ្គាមនៅតែបន្តគំរាមកំហែងដល់សុវត្ថិភាពប្រជាជនកម្ពុជា។
អាគីរ៉ាAkira
II.សារមន្ទីរមីនកម្ពុជា-ប្រភពដើម
សារមន្ទីរមីនកម្ពុជាត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ1990 តាមរយៈរឿងរបស់ក្មេងប្រុសម្នាក់ដែលត្រូវបានបង្ខំឱ្យចូលបម្រើកងទ័ពដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋយល់ដឹងពីគ្រាប់មីននិងភាពភ័យរន្ធត់នៃគ្រាប់បែកមិនទាន់ផ្ទុះ។ ក្មេងប្រុសនេះមានឈ្មោះថា អាគីរ៉ាAkira នៅពេលគាត់មានអាយុ5ឆ្នាំ គាត់ត្រូវបានគេដកខ្លួនចេញពីគ្រួសារដោយសារនយោបាយប្រល័យពូជសាសន៍របស់របបខ្មែរក្រហមហើយគាត់បានក្លាយជាទាហានកុមារនៅអាយុ10ឆ្នាំ។ខ្មែរក្រហមបានគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជាពីឆ្នាំ1975 ដល់1979 អាគីរ៉ាបានចូលរួមក្នុងសកម្មភាពប្រដាប់អាវុធក្រោមរបបកុម្មុយនិស្តរ៉ាឌីកាល់។រហូតដល់ត្រូវគេចាប់បង្ខំឲ្យចូលរួមជាមួយកងទ័ពវៀតណាម។បន្ទាប់ពីវៀតណាមបានចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ1989 លោកបានផ្ទេរទៅជាកងទ័ពធម្មតា។នៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ1990គាត់បានចាប់ផ្តើមកម្ចាត់មីន ហើយបានរកឃើញថាគាត់ពូកែក្នុងការដកអាវុធដ៏គ្រោះថ្នាក់ទាំងនេះ ពីព្រោះគាត់បានដាំវាជាច្រើនកាលពីអតីតកាល។ចាប់ពីពេលនោះមក គាត់ចាប់ផ្ដើមខិតខំស្វែងរកគ្រាប់មីនទាំងអស់ ជាញឹកញាប់សហការជាមួយអ្នកភូមិនិងប៉ូលិសក្នុងមូលដ្ឋាន គោលដៅកាន់តែច្បាស់ -"ជនរួមជាតិអាចរស់នៅក្នុងប្រទេសរបស់យើងដោយស្ងប់ចិត្ត" ។
សារមន្ទីរដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដំបូងដោយលោកអាគីរ៉ាស្ថិតនៅក្នុងខេត្តសៀមរាប ជាទីក្រុងមួយដែលមានឈ្មោះដូចគ្នាតាមដងទន្លេសៀមរាប ដែលត្រូវបានសាងសង់ឡើងពីឈើ និងមានរបងព័ទ្ធជុំវិញ។ ឱ្យតែអាគីរ៉ាដឹងថានៅទីណាមានមីន ពួកគេនឹងទៅបោសសម្អាតវា ហើយពួកគេនឹងធ្វើវាដោយដៃទទេរបស់ពួកគេ ឬប្រើបច្ចេកវិទ្យាដែលបានបង្កើតឡើងរបស់ពួកគេដើម្បីបំផ្ទុះវា។ ប៉ុន្តែដោយសារគាត់មិនមានអាជ្ញាប័ណ្ណដែលរដ្ឋាភិបាលបានអនុម័ត ជួនកាលមានជម្លោះម្តងម្កាលជាមួយអង្គភាពរដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់។ កាលនោះគាត់មិនមែនជាអ្នកបោសសម្អាតមីនតែម្នាក់គត់នៅជនបទទេ ហើយជាញឹកញាប់មានការរាយការណ៍ថាមនុស្សរងរបួសឬស្លាប់ក្នុងដំណើរការ។
ក្នុងដំណើរការនោះ លោកក៏បានជួបកុមារកំព្រា ក៏មានកុមារដែលត្រូវគេបោះបង់ចោល និងអ្នករងរបួសដោយសារគ្រាប់មីនជាច្រើនទៀត។ គាត់បាននាំមនុស្សទាំងនេះទៅផ្ទះ ផ្តល់អាហារដល់ពួកគេ ស្លៀកពាក់កក់ក្ដៅ ហើយបញ្ជូនពួកគេទៅសាលារៀន។
ក្នុងឆ្នាំ 2007 ដោយសារតែបញ្ហាកម្មសិទ្ធិដីធ្លី លើសពីនេះ គ្រាប់រំសេវ និងឧបករណ៍ដែលរកបានដោយអាគីរ៉ាផ្ទាល់ មិនត្រូវបានត្រួតពិនិត្យដោយរដ្ឋាភិបាលទេ សារមន្ទីរនេះត្រូវបានបញ្ជាឱ្យបិទដើម្បីធានាសុវត្ថិភាពពួកគេ។ ក្រោយមក ដោយមានជំនួយពីអង្គការកាណាដា វាត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទៅអគារថ្មីនៅជិតប្រាសាទបន្ទាយស្រីក្នុងតំបន់អង្គរធំ ហើយបានយកកុមារកំព្រា និងកុមារដែលគេបោះបង់ចោលជាច្រើននាក់ ដែលភាគច្រើនជាជនរងគ្រោះដោយសារគ្រាប់មីន។ រហូតមកដល់ឆ្នាំ 2018 រដ្ឋាភិបាលបានចាប់ផ្តើមរារាំងអង្គភាពជម្រកដែលគ្មានអាជ្ញាប័ណ្ណ កុមារទាំងអស់ដែលរស់នៅក្នុងសារមន្ទីត្រូវបានបញ្ជូនត្រឡប់ទៅគ្រួសារដើមរបស់ពួកគេវិញ ឬអាចផ្ទេរទៅកន្លែងដែលត្រូវបានអនុម័តដោយរដ្ឋាភិបាលតែប៉ុណ្ណោះ។
III. ២.ប្រវត្តិលក្ខណ៖ សារមន្ទីរមីនកម្ពុជា និងអង្គការបងប្អូនស្រី
Bill Morse
នៅឆ្នាំ 2003មូលនិធិរំដោះមីនបានមកជួយសង្គ្រោះ
ដើម្បីស្នើសុំអាជ្ញាប័ណ្ណ អាគីរ៉ាត្រូវតែបង្កើត NGO និងទទួលបានការយល់ព្រមពីរដ្ឋាភិបាល។ នៅឆ្នាំ 2003
មន្ត្រីយោធាអាមេរិកចូលនិវត្តន៍ Morse បានដឹងពីទង្វើរបស់ អាគីរ៉ា ហើយដឹងថាគាត់ជាអតីតទាហានខ្មែរក្រហមដែលមានជំនាញក្នុងការបោសសម្អាតមីនដោយដៃទទេរបស់គាត់ Morse និងប្រពន្ធរបស់គាត់ Jill បានទៅខេត្តសៀមរាប ប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីស្វែងរក អគីរ៉ា និងស្វែងយល់បន្ថែមអំពីការងាររបស់គាត់។ បន្ទាប់ពីពួកគេបានជួបអាគីរ៉ា ពួកគេបានត្រឡប់ទៅសហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីបង្កើតមូលនិធិកម្ចាត់មីនដើម្បីបន្តជួយដល់ការងារដកមីនរបស់ អាគីរ៉ា អង្គភាពនេះជាអង្គការសប្បុរសធម៌ US 501 (c) ដែលមានទីស្នាក់ការនៅ Palm Springs រដ្ឋ California។
Bill Morse និងភរិយារបស់គាត់ Jill
ឆ្នាំ 2008អង្គការបងប្អូនស្រីត្រូវបានបង្កើតឡើងម្ដងមួយៗ—ការដោះមីនស្វ័យភាពកម្ពុជា
ដោយមានជំនួយពីមូលនិធិកម្ចាត់មីន អាគីរ៉ាបានដាក់ពាក្យសុំអាជ្ញាប័ណ្ណពីរដ្ឋាភិបាល ហើយទីបំផុតអាចបំពេញការងារនៅក្នុងប្រព័ន្ធ និងបង្កើតក្រុមដោះមីន។ តាមរយៈមូលនិធិដែលបានដោយការរៃអង្គាស អាគីរ៉ាបានទៅចក្រភពអង់គ្លេសដើម្បីទទួលការបណ្តុះបណ្តាលជាផ្លូវការ ទទួលបានវិញ្ញាបនបត្របោសសម្អាតមីនប្រកបដោយវិជ្ជាជីវៈ គាត់បានបន្តពង្រឹងជំនាញវិជ្ជាជីវៈរបស់គាត់ ទីបំផុតបានបញ្ចុះបញ្ចូលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឱ្យទទួលស្គាល់គាត់ជាអ្នកជំនាញដែលមានសមត្ថភាព។ បន្ទាប់ពីទទួលបានការអនុញ្ញាតពីរដ្ឋាភិបាល ការដោះមីនស្វ័យភាពរបស់កម្ពុជាត្រូវបានបង្កើតឡើងជាផ្លូវការក្នុងឆ្នាំ2008 លោកអាគីរ៉ា បានបម្រើការជាប្រធានអង្គការនេះពីឆ្នាំ 2009 ដល់ឆ្នាំ 2023 ហើយក្រោយពីការចូលនិវត្តន៍ គាត់បានផ្ដោតលើដំណើរកិច្ចការសារមន្ទីរ ។
IV. ក្រៅពីការដោះមីន ផ្តល់ចំណេះដឹងពាក់ព័ន្ធ
ក្រៅពីមានគ្រាប់មីន កម្ពុជាក៏មានគ្រឿងផ្ទុះក្នុងសម័យសង្គ្រាមជាច្រើនទៀតដូចជា គ្រាប់បែកមិនទាន់ផ្ទុះ គ្រាប់បែកត្បាល់ និងកាំភ្លើងធំ គ្រោះថ្នាក់កើតឡើងជាញឹកញាប់ ដោយមិនគិតពីអាយុ ឬភេទ។ ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1990 ចំនួនអ្នកស្លាប់ប្រចាំឆ្នាំបានកើនឡើងដល់ជាង 1,000 នាក់។ រហូតដល់ឆ្នាំ 2023 ចំនួននេះបានធ្លាក់ចុះមកនៅតិចជាង 40 ។ នេះពឹងផ្អែកលើការដោះមីនជាបន្តបន្ទាប់ និងការអប់រំពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីកាត់បន្ថយចំនួនអ្នកស្លាប់ និងរបួសយ៉ាងច្រើន។
ដំណាក់កាលទី១៖ ការបោសសម្អាតមីន
ការដោះមីនស្វ័យភាពរបស់កម្ពុជាបច្ចុប្បន្នមានក្រុមដោះមីនមួយ ក្រុម កម្ចាត់យុទ្ធភណ្ឌជាតិផ្ទុះចំនួនពីរ និងក្រុមអប់រំអំពីហានិភ័យនៃអាវុធជាតិផ្ទុះ ដែលមានថ្នាក់រៀននៅតាមភូមិ និងសាលារៀន ដើម្បីបង្រៀនប្រជាជនមូលដ្ឋានឱ្យកំណត់អត្តសញ្ញាណ សម្គាល់ និងរាយការណ៍វត្ថុគួរឱ្យសង្ស័យ។ មកដល់ពេលនេះ ក្រុមដោះមីនបានបោសសម្អាតមីនយ៉ាងហោចណាស់250កន្លែងដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជិត9លានម៉ែត្រការ៉េ។ សម្រាប់អ្នកស្រុករាប់ម៉ឺននាក់ ដីដែលនឹងមានគ្រោះថ្នាក់ភ្លាមៗដល់អាយុជីវិតរបស់ពួកគេ ទីបំផុតពេលនេះអាចដាក់ជើងលើវាម្ដងទៀត។
ការដោះមីនស្វ័យភាពរបស់កម្ពុជាបានចាប់ផ្តើមបោសសម្អាតមីននៅឆ្នាំ 2008 ដែលភាគច្រើននៅជាប់ព្រំដែនថៃ និងកម្ពុជា ដោយសារសហរដ្ឋអាមេរិកបានទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅតំបន់នេះយ៉ាងខ្លាំងពីឆ្នាំ 1965ដល់ឆ្នាំ1973 ហើយកងទ័ពខ្មែរក្រហមក៏បានជីកលេណដ្ឋាន និងឈរជើងនៅតំបន់នេះ ដែលបង្កការលំ
បាកដល់ការសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសម្រាប់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជន រហូតដល់ចុងទសវត្សរ៍
ឆ្នាំ1990 ក្រោយសង្គ្រាមបានបញ្ចប់ការសាងសង់ទើបចាប់ផ្តើម។ ដោយយកភូមិតូចមួយធ្វើជាឧទាហរណ៍ មេភូមិ Dong Tong បានស្នើឱ្យអង្គការដោះមីនជួយសាងសង់សាលាឈើតូចមួយ ហើយមានស្ត្រីតែម្នាក់គត់នៅក្នុងភូមិដែលអាចអាន និងសរសេរបាន ធ្វើជាគ្រូបង្រៀន។ ក្រុមការងារបានចំណាយពេលជិតមួយខែក្នុងការសាងសង់អគារសិក្សាសាមញ្ញមួយធ្វើពីឈើ ផ្ទៃដីអត់មានចាក់ស៊ីម៉ង់ បន្ទាប់មក មូលនិធិកម្ចាត់មីននឹងផ្តល់ការផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈការិយាល័យ និងផ្តល់ប្រាក់ឧបត្ថម្ភតិចតួចដល់គ្រូបង្រៀនផងដែរ។ ក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំថ្មីបានបញ្ជាឱ្យសាលារៀននេះត្រូវបានដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងប្រព័ន្ធសាលារៀនក្នុងស្រុក ដែលរួមបញ្ចូលទាំងបរិវេណសាលាផ្សេងទៀតដែលសាងសង់ដោយឈើផងដែរ អញ្ជើញគ្រូដែលមានបញ្ជាក់ក្របខ័ណ្ឌមកបង្រៀននិងអនុញ្ញាតឱ្យសិស្សចូលរួមក្នុងប្រព័ន្ធសិក្សាផ្លូវការ។
ដំណាក់កាលទី 2៖ ដំណើរការសាលារៀននៅតំបន់ជនបទ នៅឆ្នាំ 2019 អង្គការបងប្អូនស្រីក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយផ្សេងទៀតត្រូវបានបង្កើតឡើង - អង្គការគាំទ្រសាលាជនបទ
មូលនិធិកម្ចាត់មីនបានជួយអង្គការដោះមីនជាយូរមកហើយក្នុងការដំណើរការសាលារៀននៅតាមជន
បទដាច់ស្រយាល។ នៅឆ្នាំ 2018 ដោយសារតែទំហំនៃគម្រោងដំណើរការសាលារៀនបានក្លាយទៅជាអង្គភាពមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងសិទ្ធិរបស់ខ្លួន ដោយឯករាជ្យពីអង្គការដោះមីន ក្នុងឆ្នាំ 2019អង្គការគាំទ្រសាលាជនបទ （Rural School Support Organization，RSSO） ត្រូវបានបង្កើតឡើង។
គិតត្រឹមខែមេសាឆ្នាំ 2024 សមាគមន៏បានបើកសាលារៀនចំនួន 32 ក្នុងខេត្តចំនួន 7 ដើម្បីអប់រំសិស្សសាលាបឋមសិក្សាចំនួនជាង 4,000 នាក់ ហើយថែមទាំងបានគ្រោងនឹងបង្កើតទីតាំងសាលារៀនមួយហិចតានៅក្នុងភូមិជាច្រើន រង់ចាំក្រោយពីភូមិទាំងនោះទទួលបានការអនុញ្ញាតពីសាលា មូលនិធិកម្ចាត់មីននឹងប្រមូលថវិកា សាងសង់អគារសិក្សា ទិញតុ កៅអី ក្តារខៀន និងសៀវភៅសិក្សា ព្រមទាំងផ្តល់សម្ភារៈសិក្សាដល់សិស្សទាំងអស់។ គ្រាន់តែសាងសង់អគារសិក្សាមួយដែលមានបន្ទប់រៀនចំនួន 4 និងមានបំពាក់សម្ភារៈបរិក្ខារពេញលេញ នោះនឹងត្រូវចំណាយអស់ប្រហែល3ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក។
នៅឆ្នាំ 2019 សមាគមបានស្នើផែនការសហការ "គម្រោងរួមគ្នា" 「 The Together Project 」ដើម្បីប្រើប្រាស់កសិដ្ឋានបង្រៀន ដើម្បីបង្រៀនសាធារណៈជនឱ្យដាំដំណាំសរីរាង្គ រួមមាន ដំណាំអ៊ីដ្រូប៉ូនីក ដំណាំផ្ទះសំណាញ់ ផ្សិតក្នុងរោង។ល។ វាត្រូវបានផ្តល់មូលនិធិដោយមូលនិធិកម្ចាត់មីន គឺឥតគិតថ្លៃគ្រប់វគ្គសិក្សាទាំងអស់ ។ អ្នកស្នើសុំគឺជាជនម្នាក់ដែលបានធំធាត់នៅក្នុងសារមន្ទីរមីន ក្រោយមកបានបញ្ចប់ការសិក្សាពីសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្ម ហើយឥឡូវនេះក៏ទទួលខុសត្រូវក្នុងដំណើរការអង្គភាពនេះផងដែរ។
V.ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននៃសារមន្ទីរមីនកម្ពុជា
ក្នុងបរិវេណសារមន្ទីរមានស្រះមួយរ ហ៊ុំព័ទ្ធដោយសាលតាំងពិពណ៌ នៅចំកណ្តាលស្រះមានរោងលំហែមួយ ធ្វើពីវាំងននកញ្ចក់ ដែលផ្ទុកគ្រាប់មីនរាប់ពាន់គញរាប់ពីប្រទេសរុស្ស៊ី ចិន សហរដ្ឋអាមេរិក អាល្លឺម៉ង់ខាងកើត វៀតណាម កម្ពុជា អតីតសហភាពសូវៀត និងកន្លែងផ្សេងទៀត ទាំងអស់ត្រូវបានលុបចោលដោយអាគីរ៉ា និងក្រុមរួចហើយ។
មីនដាក់តាំងបង្ហាញក្នុងសារមន្ទីរ
មីនដាក់តាំងបង្ហាញក្នុងសារមន្ទីរ
ច្រកចូលសារមន្ទីរមីនកម្ពុជា
លំហូរភ្ញៀវចូលសារមន្ទីរឥតឈប់ឈរ បានបង្កបញ្ហាប្រឈមដល់សារមន្ទីរ ព្រោះមានប៉ុន្មានភាសាក៏មិនគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីនិយាយរឿងដែរ។ សារមន្ទីរបានបើកដំណើរការការណែនាំជាលាយលក្ខណ៍អក្សរជាលើកដំបូង សរុបមាន7 ភាសា។ ឥឡូវនេះ បន្ទប់តាំងពិព័រណ៍នីមួយៗមាន QR Code សម្រាប់ស្កែន ដោយមានការណែនាំជាភាសាអង់គ្លេស បារាំង ចិន អាល្លឺម៉ង់ អ៊ីតាលី អេស្បាញ និងរុស្ស៊ី រួមទាំងមគ្គុទ្ទេសក៍ទេសចរណ៍ជាភាសាខ្មែរ ឬភាសាអង់គ្លេស ណែនាំអំពីជម្លោះនៅកម្ពុជា និងការប្រើប្រាស់ស្ថានភាពមីន គ្រឿងផ្ទុះក្នុងសម័យសង្គ្រាមផ្សេងៗនិងការគំរាមកំហែងរយៈពេលវែងដល់ប្រជាជនក្នុងតំបន់។
ក្រៅពីនេះ ខ្លឹមសារនៃមគ្គុទ្ទេសក៍សម្រាប់ជនជាតិខ្មែរគឺខុសពីខ្លឹមសារសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរបរទេស។ ប្រសិនបើអ្នកជាជនបរទេស អ្នកនឹងបានដឹងអំពីប្រវត្តិមីននៅកម្ពុជា និងដំណើរការដោះមីន។ ប៉ុន្តែសម្រាប់ប្រជាជនក្នុងតំបន់ស្តាប់វិញ គឺការឃោសនាអំពីហានិភ័យដោយសារគ្រាប់មីន ដោយប្រាប់ពួកគេពីអ្វីដែលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ ប្រសិនបើពួកគេទៅតំបន់ជាយក្រុង របៀបកំណត់ហានិភ័យដែលអាចកើតមាន ហើយបន្ទាប់មកសម្គាល់ និងរាយការណ៍។
កូនៗរបស់អាគីរ៉ា
VI.បញ្ហាប្រឈម និងអនាគតនៃសារមន្ទីរ
កម្ពុជាមានគោលដៅបោសសម្អាតមីននៅតំបន់ដែលស្គាល់ទាំងអស់ឱ្យរួចរាល់នៅចុងឆ្នាំ2030។ បន្ទាប់ពីនោះមក គឺគ្រាប់បែកមិនទាន់ផ្ទុះទូទាំងប្រទេស ចំនួនមានចាប់ពីរាប់រយរាប់ពាន់ទៅរាប់លាន សូម្បីតែសព្វថ្ងៃនេះ ប្រទេសជាច្រើននៅតែបោសសម្អាតគ្រាប់បែកមិនទាន់ផ្ទុះពីសង្គ្រាមលោកលើកទី1ក្នុងឆ្នាំ 1918 ហើយការពង្រឹងនឹងបន្តអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ។
សង្រ្គាមស៊ីវិលរបស់ប្រទេសកម្ពុជាបន្តរហូតដល់ចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ1990 ទើបបានបញ្ចប់ ហើយអ្នកដែលធំឡើងក្នុងអំឡុងពេលនោះនៅតែទទួលរងពីជំងឺស្ត្រេសក្រោយការប៉ះទង្គិចផ្លូវចិត្ត។ កម្ពុជាមិនដែលបានប្រកាសសង្គ្រាមលើអ្នកណាម្នាក់នោះទេ ប៉ុន្តែប្រជាជនរបស់ខ្លួនបានរងគ្រោះពីសង្រ្គាមជិត 35 ឆ្នាំ ដោយគ្រាន់តែពួកគេជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងជម្លោះរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងវៀតណាម។ របួសបែបនេះស្ទើរតែមិនអាចព្យាបាលបានដោយធម្មជាតិ បើគ្មានជំនួយពីអ្នកជំនាញ។
សារមន្ទីរមីនកម្ពុជាទាញយកមេរៀនពីអតីតកាល ហើយសង្ឃឹមថាសាធារណជននឹងយល់អំពីផលប៉ះពាល់ដ៏ធំធេងនៃសង្គ្រាមមកលើកុមារ ជាពិសេសនៅពេលដែលគ្រាប់មីនត្រូវបានប្រើប្រាស់។ នេះជាការពិតសម្រាប់កុមារ គុណនឹងរាប់លានដង វាមិនពិបាកក្នុងការស្រមៃថាប្រទេសកម្ពុជាមានសភាពបែបណាក្នុង
រយៈពេល 60 ឆ្នាំកន្លងមកនេះ។ សារមន្ទីរផ្ទាល់គឺសាមញ្ញណាស់ មាននរណាម្នាក់បានបង្កើតវា ដើម្បីប្រាប់រឿងផ្ទាល់ខ្លួន និងលើកទឹកចិត្តអ្នកទេសចរណ៍ឱ្យយករឿងនេះត្រឡប់ទៅផ្ទះពួកគេ ដោយសង្ឃឹមថាប្រទេសនានានឹងមិនប្រើប្រាស់គ្រាប់មីនទៀតទេ។ សារមន្ទីរនេះអាចសាងសង់បាន ក៏ដូចជាប្រតិបត្តិការជាបន្តបន្ទាប់ ទាំងអស់ដោយសារតែការបរិច្ចាគ និងការលក់សំបុត្រ ដោយមិនមានការឧបត្ថម្ភពីរដ្ឋាភិបាល និងការឧបត្ថម្ភរាប់លានដុល្លារពីមូលនិធិធំៗនោះទេ។ ប៉ុន្តែដោយសារតែភាពសាមញ្ញរបស់វា រឹតតែមានភាពទាក់ទងភ្ញៀវទេសចរណ៍មកពីជុំវិញពិភពលោក។
ក្រោយពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានអនុម័តបង្កើតសារមន្ទីរនេះរួចមក បានសហការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយអង្គភាពដោះមីនក្នុងស្រុកជាច្រើន។ អាគីរ៉ា ក៏ត្រូវបានអង្គការអន្តរជាតិជាច្រើនកោតសរសើរចំពោះការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់គាត់ផងដែរ។ ក្នុងឆ្នាំ 2010 គាត់ត្រូវបានជ្រើសរើសជា វីរៈបុរសប្រចាំឆ្នាំរបស់ CNN(CNN Hero of the Year) នៅពេលនោះ មនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់ត្រូវបានតែងតាំងសម្រាប់ការរួមចំណែកឆ្នើមផ្សេងៗ ហើយអាគីរ៉ា គឺជាមនុស្សមួយក្នុងចំណោមដប់នាក់ចុងក្រោយដែលទទួលបានកិត្តិយស។ ក្នុងឆ្នាំ 2012 អាគីរ៉ា បានឈ្នះរង្វាន់សន្តិភាព Manhae របស់កូរ៉េខាងត្បូង（Manhae Grand Prize for Peace in South Korea）។
មានគេធ្លាប់សួរខ្ញុំថាតើខ្ញុំជាជនជាតិខ្មែរឬ (នោះគឺលោក Morse អ្នកនិពន្ធអត្ថបទនេះដែលមានឈាមជ័រជាអឺរ៉ុប) ចម្លើយរបស់ខ្ញុំនៅពេលនោះគឺថា ខ្ញុំក៏ជាជនជាតិអាមេរិក អាឡឺម៉ង់ ចិន អូស្ត្រាលី និងរុស្ស៊ី ។ ខ្ញុំជាពលរដ្ឋនៃភពផែនដីនេះ។ ខ្ញុំក៏បានសួរមិត្តរួមថ្នាក់ថាតើនាងយល់ស្របនឹងអ្វីដែលខ្ញុំបាននិយាយដែរឬទេ នាងបាននិយាយថានាងយល់ស្រប។ ដូច្នេះហើយខ្ញុំប្រាប់នាងថានាងដូចជាបងប្អូនស្រីរបស់ខ្ញុំ ឯនាងក៏អាចចាត់ទុកខ្ញុំជាបងប្អូនប្រុសដែរ។ ប្រសិនបើបងប្អូនប្រុសរបស់អ្នកដួល វាជារឿងធម្មតាដែលអ្នកចង់ឈោងដៃទាញគាត់ឡើង នោះជាអ្វីដែលយើងធ្វើនៅសារមន្ទីរមីនកម្ពុជា។
[1] របបតខេរគ្រកហ្មររួលឥរធិពលពីេាំន្ិតប ៉ បសរុង បោយបលើកកមរស់បលើេាំន្ិតសងគមកសិកមេន្ិយម ាាំគ្ររេាំន្ិតរ៉ា ឌីកាល់ គ្របកាន្់យករបបផ្លត ្់ការបកេតតមួយ គ្របឆ្ាំងន្ឹងការសាងសង់រីគ្រក ុងរាំបន្ើបន្ិងការេិតតបបបសា ិមគ្របបរសន្ិង រ ឹបអ្ូសគ្ររពយសមបតតិ ឯកជន្ទាំងអ្ស់។"បដ្ើមកាំប ើតនន្តខេរគ្រកហ្ម" សារមន្ទីរ Memorial Holocaust សហ្រដ្ឋអាបមរ ិក។